Kaynak türleri sözlüğünün 3.0 sürümünün yayınlandığını duyurmaktan mutluluk duyuyoruz. 2015’ten bu yana, Kontrollü Sözlükler Editör Kurulu tarafından üç COAR Kontrollü Sözlüğü geliştirildi ve sürdürülmekte: Kaynak türleri, erişim hakları ve versiyon türleri. Bu sözlükler şimdi yeni bir görünüme sahip ve Viyana Üniversitesi Kütüphanesi bünyesinde barındırılan iQvoc platformu kullanılarak yönetiliyor.
Kontrollü sözlüklerin kullanılması, açık arşivlerin kaynaklarını tanımlamada tutarlı olmasını sağlar, içeriğin aranmasına ve keşfedilmesine yardımcı olur, ve birlikte çalışabilirlik için makine tarafından okunabilirliğe izin verir. COAR sözlükleri, açık arşivler arasında çok dillilik desteği ile pek çok dilde mevcuttur. Ayrıca, özellikle bulunabilirlik ve birlikte çalışabilirlik söz konusu olduğunda, FAIR İlkeleri ve semantik teknolojiler ile uyumlu açık arşivler oluşturmada anahtar rol oynarlar.
Kaynak türleri sözlüğü 3.0’daki yenilikler nelerdir?
Sürüm 3.0, sözlüğe ek kavramlar açısından büyük değişiklikler getiriyor. Bu sürümde toplamda 30 yeni kavram eklendi. Bu yeni alt kavramlar, veri arşivlerini destekleyecek ve veri setlerini daha ayrıntılı bir şekilde tanımlayacaktır. Yeniliklerin ikinci ana alanı, fikri mülkiyet kaynaklarının tanımlanmasında daha fazla ayrıntı sağlayan patentlerdir. Bazıları belirli bir hukuk alanına özgü olan, dünyadaki farklı patent türlerini tanımlarlar. Üçüncüsü, tasarım konsepti endüstriyel tasarım ve yerleşim tasarımını içerecek şekilde genişletildi. Bu sürüm aynı zamanda bilimsel yayıncılık alanındaki son gelişmelere ve gelecekteki beklentilere de yanıt vermektedir. COAR’ın Yeni Nesil Arşivler Girişimi ve COAR Notify Projesi doğrultusunda, eleştiri türü üç alt kavramı içerecek şekilde genişletildi: kitap eleştirisi, yorum ve akran değerlendirmesi.
Sözcük kapsamındaki bazı kavramlar, kavramların artık kullanılmadığı veya başka bir kavramın tanımında kapsandığı durumlarda önceki sürümden de kaldırılmıştır. Ancak, kullanımdan kaldırılan kavramlar ilgili sözlük sürümlerinde mevcut olmaya devam edecek ve hala bunları kullanan arşivler olması durumunda PURL URI’leri bunları çözmeye devam edecektir.
Yeni görünüm ve tarz
COAR üç kontrollü sözlüğünün tamamı artık https://vocabularies.coar-repositories.org adresinde yeni bir görünüme ve tarza sahip. Katkıda bulunanlar hakkında bilgiler de dahil olmak üzere ilgili belgeler ve çeşitli formatlara (örneğin SKOS RDF) bağlantılar içeren her sürüm bu web sitesinde mevcuttur. Kullanılabilir yazılım eklentileri de aynı sayfada listelenir. Açık kaynak hizmet sağlayıcıları, yazılımlarında sözlükleri uygulamışlarsa, burada listelenecek kendi URL’lerini paylaşmaya davet edilir.
COAR kontrollü sözlükler için yeni Host ve iQvoc Kullanımı
COAR kontrollü sözlükleri için yeni ev sahibi kurum Viyana Üniversitesi Kütüphanesi’dir. COAR için sunucularında kontrollü sözlük yönetim sistemi iQvoc’u barındırmakta ve çeşitli destekler sunmaktadırlar. Viyana Üniversitesi Kütüphanesi’ne destekleri için minnettarız. 2015’ten beri sözlüklere ev sahipliği yapmış ve korumuş önceki ev sahibi FAO’ya ve Bielefeld Üniversitesi’ne teşekkür ederiz. Ayrıca, sözlüklere sürekli destekleri ve katkıları için COAR Editör Kurulu üyelerine de teşekkür etmek isteriz.
COAR kontrollü sözlüklere katkıda bulunun ve benimseyin
COAR kontrollü sözlükler yılda bir kez gözden geçirilir ve yıl boyunca Editör Kurulu toplantılarında düzenli olarak görüşülür. Sözlüklerle ilgili geri bildirimde bulunmak için, COAR web sitesinde veya sözlüklere ayrılmış sitede bulunan çevrimiçi formu kullanabilirsiniz.
COAR kontrollü sözlükleri çok dillidir ve dünya çapında binlerce arşivde bulunabilecek içerik türlerinin ve doğasının çeşitliliğini yansıtmayı amaçlar. Kaynak türleri sözlüğü 15, erişim hakları sözlüğü 13 ve versiyon türleri sözlüğü 10 dilde mevcuttur. COAR sözlüklerini eksik dillerden herhangi birine çevirmek isterseniz, lütfen COAR Ofisi ile iletişime geçiniz. Ayrıca, COAR sözlüklerinin bir başka ayırt edici özelliği, benzer sözlüklerdeki ilgili kavramlarla eşleştirerek haritalandırma yapmasıdır. URI destekli sözlükler arasında bir ilişkiler ağı oluşturmak ve sürdürmek, açık bir bilimsel sistemin keşfedilmesini ve zenginleştirilmesini büyük ölçüde artırır. Editör Kurulu, bu tür eşlemelerin geçerliliğini düzenli olarak kontrol eder ve üçüncü taraf girişimleri, kavramlarına bağlantılar eklemek/düzenlemek için iletişime geçmeye teşvik eder.
Akademik Arşiv yöneticilerini bu kontrollü sözlükleri kullanmaya teşvik ediyoruz. Sözlükleri kullanmaya yönelik uygulama kılavuzumuz, DSpace, Samvera/Hyrax, Haplo, Eprints ve Open Journal Systems dahil olmak üzere farklı veri arşiv yazılım platformları için yardımcı olur. COAR web sitesindeki SSS’ler, yeni uygulamacılara yardımcı olabilir.
Not: İlkay Holt’un COAR’daki blog yazısından Türkçe çevrilmiştir.